Ζήσιμος Λορεντζάτος

Υπήρξε κάποια εποχή που στα ελληνικά γράμματα πέρασαν άνθρωποι ιδιαίτερης ευαισθησίας. Προσωπικότητες που ασχολήθηκαν ακόμα με ζητήματα σημαντικά και είχαν μάτια και αυτιά ανοιχτά σε προκλήσεις και αναζητήσεις στην αιχμή της εποχής τους. Ένας από αυτούς τους ανθρώπους, που συνήθως είναι τόσο χαμηλών τόνων ώστε να μην "φθάνουν" στον πολύ κόσμο είναι ο Ζήσιμος Λορεντζάτος.

Τα βασικά βιογραφικά του στοιχεία και την κυριότερη πνευματική του δραστηριότητα (όπως τα βρήκα από το http://www.kefalonia.net.gr) σας παραθέτω εδώ:
Ζήσιμος Λορεντζάτος, Λογοτέχνης & Κριτικός

Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1915 και ήταν γιος του Κεφαλονίτη δημοτικιστή, φιλόλογου και πανεπιστημιακού Παναγή Λορεντζάτου. Όταν ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του, παρακολούθησε μαθήματα στη Νομική και Φιλοσοφική σχολή. Μετά τον πόλεμο, εργάστηκε ως ανταποκριτής στο BBC στο Λονδίνο, ωστόσο απελάθηκε από τη χώρα μόλις ξέσπασε το Κυπριακό καθώς αρνήθηκε να χαρακτηρίσει τους Κύπριους αγωνιστές τρομοκράτες. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1936 με τη μελέτη «Έντγακρ Πόε• Οι εξαιρέσεις• Η φιλοσοφία της συνθέσεως• Η ποιητική αρχή» και καθιερώθηκε με το βιβλίο του «Δοκίμιο Ι», για το ποιητικό έργο του Διονυσίου Σολωμού. Δημοσίευσε επίσης μελέτες για το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Γιώργου Σεφέρη, του Μακρυγιάννη, του Κάλβου, του Κ.Π.Καβάφη, του Άγγελου Σικελιανού, του Δημήτρη Χατζή, του Δημήτρη Πικιώνη, του Γιώργου Σαραντάρη, του Κώστα Καρυωτάκη, του Κορνήλιου Καστοριάδη και άλλων. Ειδικά μάλιστα για τα άπαντα του Παπαδιαμάντη, η έκδοσή του από τις εκδόσεις Δόμος θα ήταν μάλλον ανέφικτη δίχως την ουσιαστική συμβολή του. Υπήρξε επιστήθιος φίλος του Νίκου Γκάτσου και του Γιώργου Σεφέρη, με τον οποίο μοιραζόταν το ζωηρό ενδιαφέρον για τη γλώσσα, όπως αυτό αποτυπώνεται στη μακρόχρονη αλληλογραφία τους («Γράμματα Σεφέρη -Λορεντζάτου: 1948-1968», «Δόμος»). Έκανε μεταφράσεις αλλά έγραψε και δοκίμια για έργα των Έζρα Πάουντ, Αντρέ Ζιντ, Ουίλλιαμ Μπλαίηκ, Ελιοτ, Ε.Α. Μπλερ, Άννα Αχμάτοβα, Φρίντριχ Χέντερλιν, Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και Αλβέρτο Αϊνστάιν. Ο Ζ. Λορεντζάτος παρέα με το Γ. Σεφέρη Στα σημαντικότερα ποιητικά του έργα κατατάσσονται η «Μικρά Σύρτις» (1955) που ήταν η πρώτη του ποιητική συλλογή και η δίτομη κασετίνα με τίτλο «Συλλογή-Πηγές». Τα βιβλία του είναι σχετικά δυσεύρετα αλλά το σύνολο του δοκιμιακού έργου του έχει συγκεντρωθεί σε μια δίτομη έκδοση, με τίτλο «Μελέτες» (Δόμος, 1994). Ο Λορεντζάτος υπήρξε προσηλωμένος μελετητής των αρχαίων κλασικών, από τον Όμηρο ως το Θουκιδίδη και από τον Αριστοτέλη ως τον Πλάτωνα. Κεντρική προβληματική της σκέψης του υπήρξε η αναζήτηση του ιερού στην τέχνη, όχι με τη στενή θρησκευτική σημασία αλλά με την ευρύτερη έννοια. Ο Γ.Παμπούκης έγραψε γι’ αυτόν: «Δεν είναι ούτε τέρας γνώσεων ούτε τέρας μνήμης. Είναι κάτι πολύ παραπάνω: είναι τέρας κατασταλάγματος». Ως άνθρωπος ο Λορεντζάτος υπήρξε μεν κοσμοπολίτης αλλά έζησε ως άνθρωπος χαμηλών τόνων καθώς ποτέ δεν καλλιέργησε δημόσιες σχέσεις και δεν έδινε καν συνεντεύξεις. Η δημοσιότητα δεν ήταν αυτό που τον απασχολούσε, πράγμα που περίτρανα φάνηκε το 1987 όταν του απονεμήθηκε το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης. Ευχαρίστησε για την τιμή αλλά δεν παραβρέθηκε στην τελετή απονομής, εκφράζοντας την επιθυμία του το βραβείο να μεταβιβαστεί αυτούσιο σε νέο ποιητή. Εργαζόταν συστηματικά και ακάματα αποφεύγοντας τις κοσμικότητες και προτιμώντας να κάνει παρέα όχι με επωνύμους αλλά με ανθρώπους απλούς, όταν διέκρινε σε αυτούς τη σοφία. Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος έφυγε πλήρης ημερών από πνευμονικό οίδημα στις 3 Φεβρουαρίου 2004.

Πως όμως ένας τέτοιος άνθρωπος έφτασε σε μένα; Μέσα από το αριστουργηματικό βιβλίο του Απόστολου Δοξιάδη, Από την Παράνοια στους Αλγόριθμους των εκδόσεων Ίκαρος.
Στο βιβλίο (που πραγματικά δεν έχω διαβάσει ποτέ κάτι τόσο πυκνό και ταυτόχρονα προσιτό και κατανοητό και το συστήνω σε όποιον θέλει να εισαχθεί σε θέματα φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας, πολιτικής επιστήμης, ψυχολογίας,λογοτεχνίας και φυσικά μαθηματικών!!!) ο Δοξιάδης παραθέτει ένα το ποίημα το Λορεντζάτου "το Πάθημα". Ένα ποίημα που αφορά τον μεγάλο μαθηματικό Φρέγκε και την κατάρρευση του δίτομου οικοδομήματός του για την θεμελίωση της μαθηματικής επιστήμης "τα Θεμέλια της Αριθμητικής" από το πάραδοξο του Ράσελ.
Ναι! Ο Λορεντζάτος, ένας άνθρωπος από τόσο διαφορετική εκκίνηση ασχολείθηκε, ευαισθητοποιήθηκε και εμπνεύστηκε από την περιπέτεια της θεμελείωσης των Μαθηματικών, μια περιπέτεια που μετά από 18 στην εκπαίδευση και μάλιστα 5 από αυτά στο καλύτερο Πολυτεχνείο της χώρας, προσωπικά δεν πήρα μυρουδιά!
Αυτοί οι άνθρωποι μας είναι απαραίτητοι. Αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται τώρα περισσότερο από ποτέ!
Ως ένδειξη σεβασμού και ελάχιστης τιμής παραθέτω το ποίημά του "Το Πάθημα".

Πρόσεχε τα μεγαλεπήβολα συστήματα
Τη μαθηματικά αυστηρήν αιτιοκρατία
Του λογικού τον πύργο το χρυσοπλοκότατο
Πασχίζοντας πέτρα με πέτρα να τον θεμελιώσεις
Κάστρο ή ταμπούρι απάτητο στο νόμο της αντίφασης

Σε τόμους δύο σχεδιάστηκαν οι "Θεμελιώδεις Νόμοι
Της Αριθμητικής" ή "Grundgesetze"
Der Arithmetik" - (χίλια οχτακόσια ενενήντα τρία
Ο πρώτος τόμος, χίλια εννιακόσια τρία
Ο δεύτερος). Δουλειά μιας ζωής. Χτύπημα με το σφυροκάλεμο
χρόνια και χρόνια.
Όλα ως εδώ καλά

Μα εκεί που ο Φρέγκε (Γκόττλομπ) διόρθωνε
Ήσυχος τυπογραφικά δοκίμια και του δευτέρου
Πια τόμου, ένα το κερατένιο λογικό παράδοξο
Που ανασκευή δε σήκωνε- απορία του Ράσσελλ (Μπέρτραντ)-
Ανάγκασε χωρίς πολλά το στοχαστή του Μεκλεμπουργκ
Να προσθέσει μια τελευταία παράγραφο στο σύστημα
(Ποιος στοχαστής θα καταστρατηγούσε την αλήθεια)
Και να δεχτεί την αμετάκλητη καταστροφή:

Τα θεμέλια ρημάδι, τη λογική του σκάρτη, στράφι τον κόπο του
Και τους δύο τόμους - σκέψου κολοσσιαίο χαντάκωμα-
Σαβούρα για το κάρο με τα σκύβαλα και τα σαρίδια