Υπατία, η Αλεξανδρινή και η Τζιχάντ του "αγίου" Κύριλλου

«Στην Υπατία, που στην λάμψη σου, στα λόγια σου κλίνω γόνυ και υψώνω το βλέμμα μου προς τον έναστρο ουρανό του πνεύματός σου. Γιατί προς τον ουρανό τοξεύει η πράξη σου, προς τον ουρανό οδηγεί των λόγων σου η ομορφιά, θεϊκή Υπατία. Ω συ των πνευματικών επιστημών υπέρλαμπρο αστέρι».
Παλλαδάς, «Ύμνος εις την Υπατίαν», Anthologia Graeca

Μια προσωπικότητα ολοκληρωμένη, γεμάτη ηθικές αρετές θάρρους, δύναμης, δικαιοσύνης, ειλικρίνειας, σεβασμού και αφοσίωσης στα ιδανικά, τις αξίες και τα πιστεύω της. Από τις σπάνιες γυναικείες μορφές, που η ενασχόλησή της με τις κατ' εξοχήν για την εποχή, ανδρικές επιστήμες, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πνευματική κληρονομιά της ύστερης αρχαιότητας... Αυτή η πρώτη Ελληνίδα που θέλησε ν' ακολουθήσει το δρόμο της ανεξαρτησίας ενάντια στις προκαταλήψεις, αρνούμενη υποταγή σε ένα ανδροκρατούμενο κατεστημένο και στο θρησκευτικό φανατισμό, δέχτηκε την ευτέλεια και το διωγμό. Μέσα στη θαρραλέα μοναξιά και με όπλο τις γνώσεις της, αντιστάθηκε επιβάλλοντας τη γυναικεία φωνή ακόμη και μετά τη δολοφονία της. Ως την τελευταία ημέρα, ως την τελευταία ανάσα της, αντιμετώπισε με θάρρος κι επίγνωση ακόμη και τον ίδιο το θάνατό της.
Δημήτρη Βαρβαρήγου: «Υπατία» (ιστορικό μυθιστόρημα)

Ο «πατριάρχης» της Αλεξάνδρειας Κύριλλος, που με τις ορδές των φανατικών μοναχών κατατρομοκρατούσε την πόλη, παρακίνησε και αποδέχτηκε τη δολοφονία της Υπατίας, από ζηλοφθονία, καθώς παρατηρούσε τις ατέλειωτες ουρές των μαθητών, που συνωστίζονταν στην είσοδο της ακαδημίας της.
Μια μοιραία ημέρα, στη διάρκεια της σαρακοστής(!), η Υπατία σύρθηκε βίαια έξω από την άμαξά της, γυμνώθηκε, μεταφέρθηκε σε παρακείμενη χριστιανική εκκλησία(!) και κατακρεουργήθηκε απάνθρωπα από ομάδα άγριων και ανάλγητων φανατικών χριστιανών, οπαδών του Κυρίλλου, με επικεφαλής τον Πέτρο τον αναγνώστη. Οι σάρκες της αποκολλήθηκαν από τα κόκαλα με κοφτερά όστρακα (οστράκοις ανείλον) και τα ασπαίροντα μέλη της παραδόθηκαν στη φωτιά και τα σκυλιά!
Η δικαστική έρευνα που ξεκίνησε για την τιμωρία των ενόχων του αποτρόπαιου εγκλήματος σταμάτησε μετά από όργιο δωροδοκιών. Ο θάνατος όμως της Υπατίας άφησε ανεξίτηλο στίγμα στο χαρακτήρα και στη θρησκεία του Κυρίλλου από την Αλεξάνδρεια…
Έντ. Γκίμπον, «Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας»
Και ολίγα για το ποιόν του Κυρίλλου, που ανενδοίαστα η «χριστιανική εκκλησία» έχει ανακηρύξει σε «άγιο»:
…Ήταν εξέχων θεολόγος! Πέραν αυτού όμως, ήταν αυταρχικός και αδίστακτος, βίαιος και άπληστος για δύναμη, έτοιμος να χρησιμοποιήσει το πλήθος και τους φανατικούς μοναχούς, για να εκτελέσουν τις εντολές του, απέναντι στους αντιπάλους του, τους αλεξανδρινούς ειδωλολάτρες, Εβραίους και μονοφυσίτες (χριστιανούς)!
W.H.C. Frend, «The rise of monophysite»

Πλησιάζουν οι μέρες της μεγάλης βδομάδας. Και τα κανάλια θα δείξουν ότι ταινίες και επικές σειρές έχουν στα ράφια της βιντεοαποθήκης τους με τους διωγμούς και τα μαρτύρια που υπέστησαν οι χριστιανοί των πρώτων αιώνων. Έπειδή εγώ όμως (όπως θα έχετε καταλάβει) είμαι ανάποδος και γκρινιάρης αποφάσισα να γράψω κάτι την για την ανυπέρβλητη Υπατία και τη δολοφονία της από φανατικούς χριστιανούς, μια πράξη που είναι η κορυφή ενός παγόβουνου φονταμενταλιστικού μίσους και κυνηγητού από τους χριστιανούς προς όσους δεν προσηλυτίζονταν και δεν αλλαξοπιστούσαν.

Όταν γεννήθηκε η Υπατία το 370 μ.Χ., η διανοητική ζωή της Αλεξάνδρειας βρισκόταν σε κατάσταση επικίνδυνης σύγχυσης. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γινόταν χριστιανική και όλο και πιο συχνά έβλεπε αιρέσεις και σατανισμό στα μαθηματικά και στην επιστήμη: "οι μαθηματικοί έπρεπε να κατασπαραχθούν από θηρία ή να καούν ζωντανοί" (McCabe). Μερικοί από τους χριστιανούς Πατέρες αναβίωσαν τις θεωρίες της επίπεδης γης και του σύμπαντος ως στερέωμα. Στην Αλεξάνδρεια ο Θεόφιλος, Πατριάρχης Αλεξάνδρειας, υποκινούσε βίαιες συγκρούσεις μεταξύ παγανιστών, Εβραίων και Χριστιανών. Δεν ήταν μια και τόσο ευμενής εποχή για να είναι κανείς επιστήμονας, ή φιλόσοφος.

Ο πατέρας της Υπατίας, ο Θέων, ήταν μαθηματικός και αστρονόμος στο Μουσείο. Επέβλεπε από κοντά κάθε πλευρά της εκπαίδευσης της κόρης του. Σύμφωνα με το μύθο, ήταν αποφασισμένος να γίνει η κόρη του ένα 'τέλειο ανθρώπινο ον' - ήταν η εποχή που οι γυναίκες θεωρούνταν κάτι παρακάτω από άνθρωποι! Ήταν προσωπική μαθήτρια του μάγου Πλούταρχου και ανατράφηκε στις θεμελιώδεις αρχές της Πλατωνικής Σχολής. Η Υπατία ήταν πραγματικά μια ξεχωριστή νέα. Ταξίδεψε στην Αθήνα και την Ιταλία και εντυπωσίαζε όσους συναντούσε με την εξυπνάδα και την ομορφιά της.

Όταν επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια έγινε δασκάλα των μαθηματικών και της φιλοσοφίας. Το Μουσείο είχε χάσει την υπεροχή του και η Αλεξάνδρεια τώρα είχε ξεχωριστά σχολεία για παγανιστές, για Εβραίους και για Χριστιανούς. Ωστόσο, η Υπατία δίδασκε σε ανθρώπους κάθε θρησκείας και μετά τον πατέρα της ανέλαβε μια Έδρα Φιλοσοφίας στην πόλη. Σύμφωνα με τον βυζαντινό εγκυκλοπαιδιστή Σουίδα, 'ήταν επίσημα διορισμένη να ερμηνεύει το δόγμα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη κ.ά.". Πολλοί μαθητές ερχόταν στην Αλεξάνδρεια ειδικά για να παρακολουθήσουν τις διαλέξεις της για τα μαθηματικά, την αστρονομία, τη φιλοσοφία και τη μηχανική. Το σπίτι της έγινε κέντρο διανοουμένων και συγκέντρωνε σχολαστικιστές που συζητήσουν επιστημονικά και φιλοσοφικά ερωτήματα.

Με επιχειρήματα και δημόσια αναγνώριση και σεβασμό η Υπατία επισκίαζε κάθε αντίπαλο των Χριστιανικών δογμάτων της Βόρειας Αιγύπτου. Ήταν φημισμένη για το βάθος της γνώσης της και τη γοητεία της προσωπικότητάς της και αγαπημένη των πολιτών της Αλεξάνδρειας. Συχνά την καλούσαν ως σύμβουλο οι άρχοντες της πόλης.

Αν και τα γραπτά της καταστράφηκαν στην πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, μπορούμε να σχηματίσουμε μια εικόνα του περιεχομένου τους από τα σχόλια σύγχρονών της συγγραφέων. Η Υπατία έγραψε σχόλια για την Αριθμητική του Διόφαντου, επίσης για τον Αστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου και ακόμα για τις Κωνικές Τομές του Απολλώνιου της Πέργα.

Το σημαντικότερο έργο της Υπατίας ήταν στην άλγεβρα. Έγραψε σχόλια στην Αριθμητική του Διόφαντου σε 13 βιβλία. Ο Διόφαντος έζησε και εργάσθηκε στην Αλεξάνδρεια τον τρίτο αιώνα και έχει ονομασθεί 'πατέρας της άλγεβρας'. Ανέπτυξε τις απροσδιόριστες (ή Διοφαντικές) εξισώσεις, δηλαδή εξισώσεις με πολλαπλές λύσεις. (Ένα συνηθισμένο παράδειγμα προβλημάτων αυτού του τύπου είναι το πώς μπορούμε να μετατρέψουμε ένα κατοστάρικο σε νομίσματα χρησιμοποιώντας διαφορετικά νομίσματα, 50άρικα, 20άρικα κλπ.). Εργάσθηκε επίσης με δευτεροβάθμιες εξισώσεις. Τα σχόλια της Υπατίας περιελάμβαναν εναλλακτικές λύσεις και πολλά νέα προβλήματα που προέκυπταν σαν συνέπεια στα χειρόγραφα του Διόφαντου.

Εκτός από τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, η Υπατία είχε ενδιαφέρον για τη μηχανική και την πρακτική τεχνολογία. Τα γράμματα του Συνέσιου περιέχουν σχέδια για αρκετά επιστημονικά όργανα περιλαμβάνοντας έναν αστρολάβο (Ο αστρολάβος χρησιμοποιούταν για τη μέτρηση των θέσεων του άστρων, πλανητών και του ήλιου και για τον υπολογισμό της ώρας και του ανερχόμενου ζωδίου του ζωδιακού).

Η Υπατία ανέπτυξε ακόμα μια συσκευή για τη διύλιση του νερού, ένα όργανο για τη μέτρηση της στάθμης του νερού και ένα διαβαθμισμένο υδρόμετρο από μπρούτζο για τη μέτρηση της ειδικής βαρύτητας (πυκνότητας) ενός υγρού.

Αρκετοί συγγραφείς μνημονεύουν τις διδασκαλίες της Υπατίας σαν Χριστιανικές στο πνεύμα. Πραγματικά, η Υπατία αφαίρεσε το πέπλο μυστηρίου με το οποίο είχε καλυφθεί αυτή η νέα θρησκεία, συζητώντας με τέτοια ευκρίνεια για τις πιο πολύπλοκες αρχές της ώστε πολλοί νεοφώτιστοι στη Χριστιανική πίστη εγκατέλειψαν το Χριστιανισμό για να γίνουν μαθητές της. Η Υπατία αποδείκνυε λογικά την παγανιστική καταγωγή της Χριστιανικής πίστης, αλλά και εξέθετε τα υποτιθέμενα θαύματα που οι Χριστιανοί πρόβαλαν σαν σημάδια "θείας προτίμησης", αναλύοντας τους φυσικούς νόμους που διέπουν τα φαινόμενα.

Ο Συνέσιος ο Κυρηναίος (μαθητής, θαυμαστής της, επίσκοπος Χριστιανός από την Κυρήνη της Β. Αφρικής) στην επιστολή του προς τον αδελφό του Ευόπτιο υπογραμμίζει τρία βασικά σημεία, στα οποία αντικατοπτρίζεται με σαφήνεια και καθαρότητα η βασική φιλοσοφική γραμμή της Υπατίας:

• η ανάσταση της ψυχής προ του σώματος και άνευ σώματος.
• διαρκής αναδημιουργία του κόσμου.
• άρνηση της εγέρσεως της σαρκός, υπό τη χοϊκή-επίγεια μορφή της

Η διδασκαλία της όσο μπορεί να αποδωθεί σε κωδικοποιημένη μορφή συνοψίζεται ως εξής:
Γνωσιολογία:

• οι γνώσεις μας πηγάζουν από τη λογική, με αυτή συλλαμβάνουμε και ερμηνεύουμε τον κόσμο και με αυτήν οικοδομούμε τις επιστήμες
• αποκρούει την παντοδυναμία της ανθρώπινης λογικής και της ανθρώπινης γνώσεως και θεωρεί ότι όλα τελούν κάτω από ένα "σχέδιο" της προνοίας του Δημιουργού
• ο έσω άνθρωπος έχει προτεραιότητα και ότι η ψυχή με τη λογική της και ευρύτερα με τη συνείδησή της μορφώνει, σχηματοποιεί, σμιλεύει τον κόσμο

Οντολογία - Μεταφυσική:

• ο κόσμος είναι δημιούργημα του θεού και γι' αυτό ο υλικός κόσμος είναι καλός. Αλλά η διεστραμμένη βούληση πολλές φορές του ανθρώπου τον οδηγεί σε υπερεκτίμηση του υλικού στοιχείου και τον αλυσοδένει στη σάρκα και στις διάφορες ηδονές του
• ο θεός ως τέλειο και υπέρτατο ον κυβερνά, συντηρεί και προνοεί για τον κόσμο. Υπάρχει ένα ειλημμένο σχέδιο μέσα στο νου του Θεού
• το πολυτιμότερο μέσα στη ζωή και στην πράξη του ανθρώπου είναι η πίστη και όχι η γνώση. Η Υπατία δεν περιφρονεί τη γνώση, αφού άλλωστε η πίστη και η γνώση είναι αποκάλυψη του θείου λόγου και επειδή κατάγονται και οι δύο από το θεό καμία αντίθεση δεν υφίσταται μεταξύ τους.

Αξιολογία:

• το πρώτο κριτήριο της αλήθειας του ανθρώπου και του κόσμου είναι η πίστη στην Αποκάλυψη (το δεύτερο κριτήριο είναι η αυθεντία της εκκλησίας και το τρίτο η επίγνωση του ανθρώπου ότι οι εσωτερικές του εμπειρίες οδηγούν σε όσο το δυνατό βέβαιες απόψεις και αντιλήψεις)
• το φυσικό κάλλος υπερβαίνεται από το ψυχικό και το ψυχικό από το πνευματικό κάλλος. Η ύψιστη ομορφιά, επομένως, ταυτίζεται με την ύψιστη πραγματικότητα
• οι ανώτερες αρετές, πίστη, αγάπη, ελπίδα αντιπροσωπεύουν και συγχρόνως εμπραγματώνουν τους ύψιστους και έσχατους σκοπούς της ανθρώπινης ζωής

Η Υπατία υπήρξε η πρώτη διαπρεπής φιλόσοφος και μαθηματικός, η οποία παρέσυρε αρχαίους φραγμούς αναφορικά με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και τη συνδρομή της στις επιστήμες και μάλιστα στη φιλοσοφία. Στην ιστορία του πολιτισμού καταγράφτηκε ως η πρώτη γυναίκα που δίδαξε δημόσια και μάλιστα στο επιστημονικό πεδίο της υψηλής θετικής διανόησης, συμβολίζοντας την ελευθερία της σκέψης και του λόγου, στοιχεία που ερχόντουσαν αντίθετα με τις διδαχές του χριστιανισμού και ιδιαίτερα εκείνης της πρωτοχριστιανικής κοινωνίας που έβλεπε την τυφλή υποταγή και την βία ως μοναδική διέξοδο προς το Θείο.Σε όλη της τη ζωή η Υπατία αποτέλεσε πρότυπο αρετής, εγκράτειας και σωφροσύνης. Αν και ήταν πολύ όμορφη, ποτέ της δεν ενδιαφέρθηκε για την ομορφιά του σώματός της. Ντυνόταν κόσμια και μέχρι το τέλος του βίου της, παρέμεινε παρθένα.

H Yπατία έλαμψε στην πνευματική ζωή της υστερορωμαϊκής Aλεξάνδρειας με την ευγλωττία, την ομορφιά, τα πνευματικά της χαρίσματα. Eγινε σύμβολο της θετικής γνώσης σε χρόνους όπου ο χριστεπώνυμος ζήλος ταύτιζε το φιλέρευνο πνεύμα με την πλάνη και τη μαγεία. O πατριάρχης Aλεξανδρείας Kύριλλος τη μισούσε θανάσιμα. Mε παρακίνησή του, την σαρακοστή λοιπόν του 415, ενώ η Υπατία επέστρεφε στην κατοικία της, μετά από τον συνηθισμένο περίπατό της στην πόλη, μια ομάδα χριστιανών (Παραβολάνοι ομάδα νεαρών που λειτουργούσαν ως στρατιωτικό σώμα του Πατριάρχη) την έσυραν στην εκκλησία Καισάρειον, όπου ξέσχισαν τα ρούχα της και κομμάτιασαν το σώμα της με όστρακα. Έπειτα, αφού έσυραν τα κομμάτια της σε ολόκληρη την πόλη, τα κάψανε στην πυρά έξω από την Αλεξάνδρεια, στην θέση Κίναρον.
Tο ειδεχθές έγκλημα οδήγησε στη φυγή πολλούς λόγιους και επιστήμονες. Hταν η αρχή του τέλους της Aλεξάνδρειας ως φάρου της γνώσης στον ύστερο αρχαίο κόσμο.

Και από τον θάνατό της και μέχρι τις μέρες μας ξεκινάει μια διαμάχη για τον δολοφόνου και κυρίως τον ηθικό αυτουργό της δολοφονίας της. Στις πολλές φωνές των λεγόμενων "εθνικών" και θαυμαστών του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού αντιτίθεται η χριστιανική εκκλησία η οποία αθωώνει τον Κύριλλο. Όχι μόνο τον αθωώνει αλλά και τον αγιοποιεί!

Αν λοιπόν ενδιαφέρεστε για υποθέσεις μυστηρίου, αν δυναμώνετε την τηλεόρασή σας για να ακούσετε τις εξελίξεις στη δικαστική διαμάχη Πασχάλη- 43χρονης και Κούγια Βατίδου, ελάτε να δούμε αν μπορούμε να βρούμε 16 αιώνες μετά τη λύση σε μια πραγματική δικαστική υπόθεση, με πραγματικά πολύ σημαντικά για την ανθρωπότητα, την ιστορία και τη θρησκεία, εμπλεκόμενα πρόσωπα!

Ας αρχίσουμε από τον "κατηγορούμενο". Ποιός ήταν ο Κύριλλος; Και σε ποιό ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο έγινε η δολοφονία της "δεσποίνης σεβασμίας" (κατά Συνέσιο);

• Ο 4ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την προσπάθεια των αυτοκρατόρων, με εξαίρεση τον Ιουλιανό, να επιβάλουν τον χριστιανισμό ως κυρίαρχη θρησκεία στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Για το λόγο αυτό η νέα θρησκεία ήρθε αντιμέτωπη με τις υπόλοιπες θρησκευτικές και φιλοσοφικές τάσεις που υπήρχαν μέσα στο ρωμαϊκό κράτος. Ο νεοπλατωνισμός μάλιστα, αποτελούσε τον μεγαλύτερο «εχθρό», μιας και αποτελούσε την ποιο σοβαρή εναλλακτική λύση έναντι του Χριστιανισμού. Έτσι οι αυτοκράτορες, με μια σειρά διατάξεων προσπάθησαν να περιορίσουν τις ελευθερίες λατρείας των εθνικών και στην συνέχεια με μια πληθώρα νομοθετημάτων στράφηκαν να εξαλείψουν την αρχαία ελληνική θρησκεία κλείνοντας τα ιερά, απαγορεύοντας τις θυσίες και αφαιρώντας τις περιουσίες τους. Προς το τέλος μάλιστα του 4ου αιώνα, οι ναοί των εθνικών άρχισαν να καταστρέφονται (ιδιαίτερα στην Ανατολή), ενώ η εθνική λατρεία ποινικοποιήθηκε
• Το 391 τερματίσθηκε και η λειτουργία του Αλεξανδρινού Μουσείου, με το διάταγμα του Θεοδοσίου, το οποίο επέβαλλε την καταστροφή όλων των εθνικών ναών της πόλης
• Το 392 καταστράφηκε το Σεραπείο της Αλεξάνδρειας, ένας από τους σημαντικότερους ναούς της αυτοκρατορίας, από τον χριστιανικό όχλο, που καθοδηγείτο από τον πατριάρχη Θεόφιλο. Η καταστροφή του Σεραπείου ήταν σημαντική γιατί κτίστηκε από τον Πτολεμαίο Α και συμβόλιζε την συνύπαρξη, την αλληλοκατανόηση και τον αλληλοσεβασμό των τριών σημαντικότερων πληθυσμιακών ομάδων της Αλεξάνδρειας, των Ελλήνων, των Αιγυπτίων και των Ιουδαίων
• Κατά την περίοδο 412-415 αυτοκρατορικός έπαρχος της Αιγύπτου ήταν ο χριστιανός Ορέστης, ο οποίος όμως, όπως και άλλοι πολιτικοί επισκεπτόταν την Υπατία για να την συμβουλευτεί για θέματα πολιτείας, αλλά και για να παρακολουθήσει τα μαθήματά της. Στο πατριαρχικό θρόνο εν τω μεταξύ ο Κύριλλος διαδέχθηκε τον αποβιώσαντα Θεόφιλο. Αμέσως ο Κύριλλος άρχισε έναν αγώνα για την «καθαρότητα της πίστης», εκδιώκοντας από την πόλη όλους τους μη ορθόδοξους χριστιανούς
• Υπάρχει μια εκτενέστατη βιβλιογραφία για τον Κύριλλο και έχουμε στη διάθεσή μας τα έργα του. Και ξέρουμε από αυτά ότι ένιωθε βαθύτατο μίσος για το σύνολο της Φιλοσοφίας, την οποία χαρακτήριζε «ελληνιστική βλακεία». Αισθανόταν μια περιφρόνηση εξίσου βαθιά για τον Όμηρο και τον Ησίοδο, όπως και για όλους τους Έλληνες δραματουργούς. Όσο για τον ρόλο της γυναίκας, έλεγε σε ένα από τα κηρύγματά του: "Υποταγμένη και παραδομένη στην υπακοή προς τον Θεό, οφείλει να αφοσιώνεται στη γέννηση παιδιών
• Ενδεικτική των απόψεων του είναι η σωζόμενη επιστολή του προς Ακάκιον:

"Πάσα η γραφή (η εβραϊκή Βίβλος) είναι θεόπνευστος και ωφέλιμος... και ότι ο θεός προείπε αυτό είναι πάντων σωτήριον... ο δια του πανσόφου Μωυσέως προσταχθείς νόμος παραγγέλνει "Μη έχεις άλλους θεούς πλην εμού" δια τούτο και ο θεσπέσιος Μωυσής στους εξ αίματος Ισραηλίτες παρήγγειλε, να φυλάγουν τις εντολές αυτές και να αφανίζουν από προσώπου γης όλους τους τόπους στους οποίους λάτρευσαν εκεί τα έθνη τους θεούς τους. "Στα όρη τα ψηλά και στους λόφους και υποκάτω παντός δένδρου δάσους, κατασκάψτε τους βωμούς αυτών και συντρίψτε τις (λατρευτικές) στήλες αυτών. Κατακόψετε τα (ιερά) άλση τους και τα γλυπτά των θεών αυτών ΚΑΤΑΚΑΨΤΕ ΜΕ ΠΥΡ ΚΑΙ ΑΦΑΝΙΣΤΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΑΥΤΩΝ εκ του τόπου εκείνου". ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΕΠΟΝ, ΤΟΝ ΕΞ ΑΠΑΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ προς το της αληθείας να μετακινείτε φως (προσέξτε με πόση αγάπη θα γίνει αυτή ή προς την σωτηρία μετακίνηση!) δια Μωυσέως προστάζοντα είδωλα και ναούς μαζί ΝΑ ΚΑΤΑΚΑΨΕΤΕ ΑΝΑΣΚΑΠΤΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΩΜΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΟΒΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΛΣΗ (προσέξτε εκτός των άλλων, το μίσος προς τη φύση και τη Γαία, ανήθικα καρκινώματα του σύμπαντος, μισάνθρωποι και δενδροκτόνοι!), ΩΣΤΕ ΚΑΜΙΑΣ ΔΙΚΗΣ ΤΟΥΣ ΒΔΕΛΥΡΟΤΗΤΟΣ ΝΑ ΜΗΝ ΑΠΟΜΕΙΝΗ ΛΕΙΨΑΝΟ, κερδίζοντας έτσι μερίδιο στην δόξα"

Το επόμενο βήμα που θα πρέπει να εξετάσουμε είναι αν ο Κύριλλος είχε κίνητρο για μια τέτοια πράξη:

• Είναι δεδομένο και το παραδέχονται ακόμα και οι υποστηρικτές του, ότι ο Κύριλλος μισούσε θανάσιμα την Υπατία και πολλές φορές δημόσια μιλούσε με το χειρότερο τρόπο για εκείνη, τη φιλοσοφία της και τις πράξεις της.
  
• Η Υπατία ήταν μια από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του Νεοπλατωνισμού, του πιο σημαντικού εναλλακτικού στο χριστιανισμό κινήματος και η παρουσία της στην περιοχή αποτελούσε πυρήνα συσπείρωσης των ανθρώπων. Όλοι οι άνθρωποι την σέβονταν και την θαύμαζαν. Είχε δεχθεί σωρία δημοτικών διακρίσεων. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι στα αισθήματα του Κύριλλου προς την Υπατία συμπεριλαμβάνονταν και ο προσωπικός φθόνος και μίσος για την αποδοχή και την αγάπη του κόσμου.
  
• Και βέβαια δεν ήταν η μόνο η επιρροή της στους πολίτες, που απασχολούσε τον Κύριλλο αλλά και ο θαυμασμός και η αφοσιώση που έδειχνε για αυτήν ο (βαπτισμένος χριστιανός) έπαρχος Ορέστης. Μάλιστα την κατηγορούσε δημόσια ότι ήταν η αιτία που δεν έρχονται πιο κοντά του ο Ορέστης.
• Και βέβαια σαν φανατικός ζηλωτής χριστιανός δεν μπορούσε παρά να μην οργίζεται βλέποντάς την να κηρύτει ότι:

  Όλες οι επίσημες δογματικές θρησκείες είναι εσφαλμένες και δεν πρέπει ποτέ να γίνουν αποδεκτές από πρόσωπα με αυτοσεβασμό.

  Διατηρήστε το δικαίωμά σας να σκεφτείτε, γιατί ακόμα και να σκεφτεί κάποιος λανθασμένα είναι πολύ καλύτερο από το να μην σκεφθεί καθόλου.

  Να διδάσκετε τις δεισιδαιμονίες ως αλήθεια είναι το πιο φοβερό πράγμα.
  

Είναι όμως αυτά αρκετά για να κατηγορήσει κάποιος τον Κύριλλο ως δολοφόνο; Όχι βέβαια. Άλλωστε σύμφωνα με όλες τις πηγές ο Κύριλλος δεν ήταν καν στην Αλεξάνδρεια την ημέρα της δολοφονίας της. Αυτό άλλωστε αποτελεί και τη "βασική υπερασπιστική γραμμή" του.
Κανείς όμως δεν μπορεί να μην τον κατηγορήσει για ηθικό αυτουργό της δολοφονίας της. Ότι με τους λόγους του, τα κηρυγματά του και το μίσος που εξέπεμπε, οδήγησε μια ομάδα φανατικών χριστιανών, οπαδών του (Παραβολανοί, κάποιοι τους προσδιορίζουν ως στρατιωτικό σώμα του Πατριάρχη) σε αυτή την πράξη μίσους και εκδίκησης.

Ας δούμε όμως τί ισχυρίζονται οι υποστηρικτές του Κύριλλου για να τον απαλλάξουν από αυτή την κατηγορία:

• Ο Κύριλλος ήταν απών κατά την μέρα της δολοφονίας. Φυσικά αυτό τον απαλλάσει από οποιαδήποτε υποψία για τη φυσική συμμετοχή του. Κάτι που ουσιαστικά δεν προσφέρει σε τίποτα γιατί είναι ευνόητο ότι και να είχε σχεδιάσει μια τέτοια πράξη δεν θα ήταν ο ίδιος και το εκτελεστικό όργανο
• Ότι μετά την δολοφονία ο Κύριλλος δεν κατηγορήθηκε ποτέ επίσημα για τη συμμετοχή του. Βέβαια, και πέρα από τις μαρτυρίες για εκτεταμένες δωροδοκίες και πολιτικοθρησκευτικές πιέσεις, η εποχή δεν επέτρεπε κάτι τέτοιο. Ήταν η ακμή του χριστιανικού φονταμενταλισμού. Αυτοκρατορικά διατάγματα προέτρεπαν στο κυνήγι των απίστων. Δύσκολα θα κατηγουρούνταν ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας για κάτι τέτοιο. Βέβαια κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν οι άνθρωποί του. Οι εκτελεστές της Υπατίας ήταν πολύ στενά συνδεδεμένοι με τον Κύριλλο. Και εκείνος έκανε τα πάντα για να αθωωθούν και να πέσουν στα μαλακά. Η συγκάλυψη και η υποστήριξη των φονιάδων βαραίνει τον Κύριλλο. Μετά τη δολοφονία της Υπατίας το σώμα των Παραβαλάνων αφαιρέθηκε από τον Πατριάρχη και ουσιαστικά διαλύθηκε.
  
• Κάποιοι πολίτες της Αλεξάνδρειας (φίλοι υποτίθεται του Ορέστη) έστειλαν πρεσβεία στον Ορέστη να μην κατηγορηθεί ο Κύριλλος για το φόνο και να μην απομακρυνθεί από την Αλεξάνδρεια αλλά να παραμείνει για να επιτευχθεί η τάξη και η σταθερότητα στην πόλη. Μα δεδομένης της δύναμης και της επιρροής του Κύριλλου και της διαφαινόμενης κλιμακούμενης αναταραχής στην Αλεξάνδρεια ένας τέτοιος ελιγμός (υποχώρηση) δεν φαντάζει παράλογος.
• Το "ισχυρότερο" χαρτί στα χέρια των υποστηρικτών του Κύριλλου είναι η "εκπεφρασμένη" σε επιστολή του Συνέσιου επιθυμία της Υπατίας πριν πεθάνει να βαπτιστεί Χριστιανή ("ποθώ γαρ Χριστιανή αποθάνειν"). Την ταυτίζουν μάλιστα με την Ρωμαιοκαθολική Αγία Αικατερίνη (12 Ιουλίου). Όμως δεν υπάρχει πουθενά ούτε απόσπασμα της επιστολής που να επιβεβαιώνει τα λεγόμενά τους, ούτε και τολμούν να αποκαλύψουν από ποια επιστολή προκύπτει κάτι τέτοιο. Κάτι που άλλωστε δεν συνάδει ούτε με τη διδασκαλία και τη στάση ζωής της. Η δε Αγία Αικατερίνη είναι διαφορετικό πρόσωπο, μια χριστιανή διανοούμενη που δολοφονήθηκε ένα μήνα πριν την Υπατία
  
• Τις επόμενες μέρες από την δολοφονία (δημόσια διαπόμπευση) της Υπατίας ο ίδιος ο Κύριλλος σε μια προσπάθεια να αποποιηθεί την ευθύνη διέδιδε ιστορίες ότι η Υπατία όχι μόνο ήταν ζωντανή αλλά δήθεν ζούσε και στην Αθήνα! Τέτοιος ήταν ο πανικός του.

Νομίζω ότι ο καθένας μπορεί να καταλήξει σε συμπεράσματα. Φυσικά δεν θα πω εγώ ότι μπορώ να εξηγήσω υπεύθυνα μια τόσο κολοσσιαία ιστορική στιγμή. Δεν έχω τις απαραίτητες γνώσεις, ούτε τις απαραίτητες πηγές. Αυτή είναι η δική μου οπτική από την βιβλιογραφική έρευνα που κατόρθωσα να κάνω. Όποιος θέλει μπορεί να το ερευνήσει περισσότερο.

Αυτό που μένει σε μια τέτοια ιστορία είναι η κατάληξη των δύο κύριων προσώπων.

Ο Κύριλλος άφησε πολύ σημαντικό θεολογικό έργο. Θεωρείται ο πατέρας του δόγματος της Χριστιανικής Τριάδας. Αναιρώντας το έργο του Ιουλιανού του Παραβάτη, με τίτλο «κατά των Γαλιλαίων» (δηλαδή των Χριστιανών), έγραψε απολογητική αναίρεση με τίτλο: «υπέρ της των Χριστιανών ευαγούς θρησκείας, προς εν αθέοις Ιουλιανόν». Από τα πολλά συγγράμματά του κατά των Νεστοριανών έγραψε τρεις «προσφωνητικούς λόγους περί της ορθής πίστεως εις τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν». Έγραψε και σύντομο διάλογο «περί αγίας τε και ομοουσίου Τριάδος». Από τις ομιλίες του είναι περίφημη η «προς την Αγίαν Μαρίαν» που αποτελεί τον πιο υπέροχο ύμνο της εκκλησιαστικής αρχαιότητας προς τη Θεοτόκο.
Ανακηρύχθηκε άγιος από τη χριστιανική εκκλησία

Όσο για το τέλος της Υπατίας ο Σωκράτης ο Σχολαστικός περιγράφει:
"Όλοι οι άνθρωποι την σεβόταν και την θαύμαζαν για την απλή ταπεινοφροσύνη του μυαλού της. Ωστόσο, πολλοί με πείσμα την ζήλευαν και επειδή συχνά συναντούσε και είχε μεγάλη οικειότητα με τον Ορέστη, ο λαός την κατηγόρησε ότι αυτή ήταν η αιτία που ο Επίσκοπος και ο Ορέστης δεν γίνονταν φίλοι. Με λίγα λόγια, ορισμένοι πεισματάρηδες και απερίσκεπτοι κοκορόμυαλοι με υποκινητή και αρχηγό τους τον Πέτρο, έναν οπαδό αυτής της Εκκλησίας, παρακολουθούσαν αυτή τη γυναίκα να επιστρέφει σπίτι της γυρνώντας από κάπου. Την κατέβασαν με τη βία από την άμαξά της, την μετέφεραν στην Εκκλησία που ονομαζόταν Caesarium, την γύμνωσαν εντελώς, της έσκισαν το δέρμα και έκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά κοχύλια μέχρι που ξεψύχησε, διαμέλισαν το σώμα της, έφεραν τα μέλη της σε ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρον και τα έκαψαν."
«αποδύσαντες τε την εσθήτα οστράκοις ανειλον και ψεδηλόν διασπάσαντες επί του καλούμενου Κυναρίωνα τα μέλη σύραντες πυρί κατηνάλωσαν»

Έτσι χάθηκε το 415 η μεγαλύτερη γυναίκα μύστης του αρχαίου κόσμου και μαζί της έπεσε και η Νεοπλατωνική Σχολή της Αλεξάνδρειας, εκεί τελείωσε και ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός.