Παρασκευή 10 Απριλίου 2009

Το Ζακυνθινό Μεγαλοβδόμαδο

Μέσα στην προηγούμενη Κυριακάτικη έκδοση του Βήματος βρήκα αυτό το καταπληκτικό (και πολύ επιτυχημένο από απόψεως τουριστικού αλλά και "εκκλησιαστικού" μάρκετινγκ) φυλλάδιο και σκέφτηκα να το παρουσιάσω ενόψει των ημερών που έρχονται. Εγώ (που με τη θρησκεία βρισκόμαστε σε απόσταση ασφαλείας τελευταία) το βρήκα πολύ ενδιαφέρον και θα το κρατήσω σαν οδηγό για τα θρησκευτικά γεγονότα της κάθε μέρας αλλά και σαν πειρασμό για μελλοντικά ταξίδια. Ρίξε του μια ματιά, θα σου αρέσει...


Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο έχει ένα δικό της, εντελώς χαρακτηριστικό, χρώμα.
Εχει, επίσης, ξεχωριστό τυπικό στις θρησκευτικές της τελετές και δικά της πανάρχαια έθιμα, που οι κάτοικοί της τα σέβονται και τα τηρούν με μοναδική φροντίδα και ευλάβεια. Μερικές από τις εκδηλώσεις αυτές έχουν επηρεασθεί από τη μακρόχρονη παρουσία των Δυτικών στο νησί (κυρίως από τη Βενετοκρατία) και άλλ αποδίδονται στο μακαριστό Μητροπολίτη του νησιού Διονύσιο Λάτα, ο οποίος έζησε στα Ιεροσόλυμα και έφερε, όπως λέγεται, πολλά από τα έθιμα της Αγίας Πόλης στο μυρωμένο νησί του Ιονίου.

Όπως κι αν έχει όμως το πράγα, οι Ζακυνθινοί παρέλαβαν από τους προγόνους τους αυτό το ιδιόρρυθμο Τυπικό, τηρώντας το χωρίς παραλείψεις και παρεκκλίσεις και σ' αυτές ακόμα τις παραμικρές λεπτομέρειές του.

ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ
Το Μεγαλοβδόμαδο αρχίζει ουσιαστικά το Σάββατο του Λαζάρου, όταν στις 11 το πρωί οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το "βαγί" σ' όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών του νησιού μας.
Το έθιμο αυτό μεταφέρθηκε μετά το σεισμό του 1953 στη Μητρόπολη από την εκκλησία των Αγιών Πάντων, που, δυστυχώς, γκρεμίστηκε.
Το βαγί στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα αυτή τη μέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που μ' αυτά πλέκουν σταυρούς, "βαγιοφόρες", ήλιους, αλογάκια κ.α. και στολίζουν τις εκκλησίες για τη γιορτή.

http://www.imzante.gr/photos/vagi.jpg

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
Την Κυριακή των Βαϊων, μετά την Θεία Λειτουργία, στις στολισμένες με βαγιά εκκλησίες μας, οι "νόντσολοι"(νεωκόροι Ι. Ναού), μοιράζουν σ' όλα τα σπίτια το βαγί ως ευλογία του Ιερέως - Εφημερίου και οι πιστοί το τοποθετούν στις εικόνες.
Μετά το τέλος της Λειτουργίας, οι ναοί μας ντύνονται στα πένθιμα.
Τα μαύρα "πεύκια" κυριαρχούν παντού. Καλύμματα, "καπίτουλα", άμφια, ιερά σκεύη, όλα στα μαύρα.
Το βράδυ τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου.
Τη Μεγάλη Τρίτη το βράδυ θα ακούσετε το κατανυκτικότατο τροπάριο της Κασσιανής (Δοξαστικό των Αποστίχων), όπως ψάλλεται από τις μελωδικές χορωδίες των ναών μας και ιδιαιτέρως της Ι. Μονής του Αγίου Διονυσίου, του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Νικολάου των Ξένων και της Φανερωμένης στην πόλη.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Την Μεγάλη Πέμπτη το πρωί γίνεται ο Εσπερινός και η Θεία Λειτουργία σ'όλους τους Ιερούς Ναούς. Μετά απ' αυτήν, τα πάντα πενθούν και οι καμπάνες δεν ξανακτυπούν, μέχρι το πρωϊ του Μεγάλου Σαββάτου."Χηρεύουν" κατά την ωραία ζακυνθινή έκφραση.
Μαύρα λάβαραα κρεμιούνται στα μπαλκόνια των σπιτιών, οι σημαίες είναι μεσίστιες, ακόμη και η ενδυμασία, ιδιαίτερα των μεγαλύτερων σε ηλικία Ζακυνθινών, είναι πένθιμη.
Οι ιδιομορφίες του Ζακυνθινού εκκλησιαστικού τυπικού είναι έντονες από τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ.
Πρώτα απ' όλα θα σας ξαφνιάσει το άκουσμα των ύμνων "Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς..." και το "Εξηγόρασας ημάς εκ της κατάρας του νόμου...", που είναι τονισμένα κατά τη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική.
Αδικα θα περιμένετε να δείτε τον Εσταυρωμένο να λιτανευθεί μετα το πέμπτο Ευαγγέλιο, όπως ίσως έχετε συνηθήσει στην πατρίδα σας. Στο νησί μας ο Εσταυρωμένος βγαίνει μετά το ενδέκατο Ευαγγέλιο.
Ο ψάλτης μπροστά στον Εσταυρωμένο ψάλλει , κατά το Ζακυνθινό μέλος, τον ύμνο "Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...", ενώ αμέσως μετά ψάλλεται από τη χορωδία ή τους ψάλτες(μόνο στη Ζάκυνθο) ο περίφημος Ψαλμός "Ινα τι εφρύαξαν έθνη..." μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ λιτανεύεται ο Εσταυρωμένος.
Το δωδέκατο Ευαγγέλιο "Τη επαύριον...", ψαλλόμενο κι αυτό οπωσδήποτε στα "Ζακυνθινά", αποτελεί το αποκορύφωμα της Ακολουθίας της Μεγάλης Πέμπτης.
















ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Η Μεγάλη Παρασκευή βρίσκει το νησί μας σε θρησκευτική έξαρση.
Τα πάντα στη Ζάκυνθο, η λογική και η άλογος φύση, συμμετέχουν στο Θείο Δράμα.
Το πρωϊ γίνεται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ακολούθως η Αποκαθήλωση, που στη Ζάκυνθο τελείται κατά τη στιγμή που ψάλλονται τα Απόστιχα "Οτε εκ του ξύλου Σε νεκρόν...". Μετά από λίγο ο Ιερεύς θα εξέλθει απο το Ιερό Βήμα λιτανεύοντας τον Χρηστό επί του ώμου του, τυλιγμένο σε λευκό σεντόνι.
Σημειωτέον ότι στη Ζάκυνθο δε χρησιμοποιείται ο γνωστός στην υπόλοιπη Ελλάδα κεντητός Επιτάφιος, αλλά αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται "Αμνός".
Μετά τη λιτάνευση, το Σώμα του Χριστού τοποθετείται στον Επιτάφιο, που σίγουρα θα σας εντυπωσιάσει, αφού και πάλι εδώ η ιδιαιτερότητα της Ζακύνθου είναι εμφανής.
Εδώ οι επιτάφιοι δεν στολίζονται με λουλούδια, επειδή είναι ξυλόγλυπτοι, με επένδυση φύλλου χρυσού και βελούδου, δηλαδή πραγματικά έργα τέχνης.

Επιτάφιος









Μεγάλη Παρασκευή μεσημέρ
ι. Ωρα 14.00. Το αποκορύφωμα του Ζακυνθινού Μεγαλοβδόμαδου. Ο κόσμος, Ζακυνθινοί και επισκέπτες, συρρέουν στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου, απ' όπου θα ξεκινήσει η λιτανεία του Εσταυρωμένου.
Η ατμόσφαιρα είναι μοναδική. Η συγκίνηση διαπερνά κάθε ψυχή.
Η πένθιμη λιτανεία αρχίζει υπό τους ήχους του "Ινα τι εφρύαξαν έθνη..." από την φιλαρμονική.
Μαζί με τον Εσταυρωμένο λιτανεύεται, και η περίφημη Εικόνα της "Mater Dolorosa", δηλαδή της Παναγίας του Πάθους.
Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού, όπου, πάνω σε βάθρο, ο Μητροπολίτης ευλογεί τον κλήρο και τον λαο με τον Εσταυρωμένο κάνοντας το σημείο του σταυρού στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, υπό τους ήχους του "Και κλίνας την κεφαλήν".
Η λιτανεία καταλήγει στον ίδιο ναό, όπου γίνεται η εναπόθεση του Χριστού στον Επιτάφιο.


Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής τελείται κανονικά σ' όλους τους Ιερούς Ναούς η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου.
Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η Ακολουθία αυτή, σύμφωνα με παμπάλαιο έθιμο, δε γίνεται το βράδι της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωϊνές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 2.00 το πρωί.
Στις 4.00 περίπου το πρωί γίνεται η έξοδος του Επιταφίου ενώ χιλιάδες κόσμου παρακολουθούν τις μοναδικές αυτές στιγμές.
Ο Επιτάφιος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία, που αξίζει πραγματικά να παρακολουθήσετε. Ο ωραιότατος ύμνος "Τον Κύριο υμνείτε...", τονισμένος και αυτός στο Ζακυνθινό εκκλησιαστικό μέλος που ψάλλεται από όλο το λαό, και η ξακουστή Gloria"(δόξα) ή το "κομμάτι"(Πρώτη Ανάσταση) και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών που διαδραματίζονται κατά την Πρώτη Ανάσταση, θα σας εντυπωσιάσουν.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ (ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟ)Ανάσταση















Τη νύχτα του Μεγάλου Σαββάτου, στις 23.15 αρχίζει η Ακολουθία στο Μητροπολιτικό Ναό που εν τω μεταξύ έχει αλλάξει τελείως όψη, έχοντας ντυθεί στα κόκκινα.
Στις 23.45 ξεκινά η Αναστάσιμη πομπή για την πλατεία του Αγίου Μάρκου, όπου γίνεται η Ανάσταση.
Το "Χριστός Ανέστη", από τα χείλη του Μητροπολίτη, ψαλλόμενο κι αυτό κατά την ιδιόμορφη Ζακυνθινή εκκλησιαστική μουσική, μεταδίδει σ' όλους τους χριστιανούς, που κατακλύζουν την πλατεία και τους γύρω χώρους, το μήνυμα της Αναστάσεως του Χριστού ενώ αμέσως μετά η Εικόνα της Ανάστασης, με τη συνοδεία των Ιερέων και της Φιλαρμονικής, επιστρέφει στο Μητροπολιτικό Ναό, όπου διαδραματίζονται τα του "Αρατε Πύλας...".

Κατά την τοπική παράδοση, η Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία δεν τελείται αμέσως μετά σε κανένα ναό της πόλεως και των χωριών, αλλά το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Το "αντέτι"(έθιμο) θέλει, κατά τη διάρκεια της αναγνώσεως του Ευαγγελίου, να κτυπούν οι καμπάνες των εκκλησιών. Ας σημειωθεί ότι μόνο στο ναό του Πολιούχου μας Αγίου Διονυσίου πραγματοποιούνται δύο Αναστάσιμες Θείες Λειτουργείες. Η πρώτη 1.00 π.μ. και η δεύτερη το πρωί του Πάσχα.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα γίνεται ο Εσπερινός της Αγάπης στον Ιερό Ναό του Αγίου Λαζάρου της πόλεως και λιτάνευση της επιβλητικής εικόνας της Παναγίας της Γαλανούσας καθώς και της εικόνας της Αναστάσεως.

ΝΕΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Τη Δευτέρα του Πάσχα τα περισσότερα χωριά μας πανηγυρίζουν.
Μπορείτε να συνδυάσετε μια μικρή εκδρομή σ' αυτά, να επισκεφθείτε τους ωραιότατους ναούς και παρακολουθείστε τις Αναστάσιμες Λειτουργίες και λιτανείες (πρωί και απόγευμα) των σεπτών εικόνων της Παναγίας και της Αναστάσεως.
Στην πόλη μας, το απόγευμα, γίνεται η λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας της Λαουρένταινας, από το Ψήλωμα (Μπόχαλη) προς τον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδος.

Υ.Γ 1 Μπορείτε να κατεβάσετε το φυλλάδιο (χειροποίητο upload- συγνώμμη για τις εκπτώσεις στην ποιότητα) από εδώ: Μεγαλοβδόμαδο και Πάσχα στην Ζάκυνθο

Υ.Γ 2Και επειδή ξέρω ότι Πάσχα χωρίς ύμνους δε γίνεται, και επειδή δεν θέλω να διαννοηθώ ότι θα βγάλεις άχνα για Χρίστο Σαντικάι, πάρε και έναν Γαϊτάνο (χωρίς eyeliner φέτος, το έβαλε όλο ο Κίμωνας) για να τον ευχαριστηθείς:
Linda's Music Dream - Πέτρος Γαϊτάνος: Ώρα Ένατη

Υ.Γ 3 Και επειδή δεν πρέπει να ξεχνάμε και την πατρίδα περάστε από εδώ να δείτε το ημερολόγιο των άγιων αυτών ημερών όπως γιορτάζονται στη Λευκάδα!

10 σχόλια:

Antoine είπε...

Να μας δείξεις και "ΦΩΝΗ ΚΥΡΙΟΥ" στο επόμενο ποστ! :D
.
.
.
Κάθε μέρος στην Ελλάδα έχει μία ιδιαίτερη σειρά "εκδηλώσεων". Το βράδυ της Ανάστασης εμείς ανάβουμε μια φωτιά -το λεγόμενο "αφανό"- που συμβολίζει τον Ιούδα.

eva είπε...

Δεν έχω κάνει ποτέ Πάσχα στη Ζάκυνθο. Το άρθρο που μοιράστηκες έχει πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία που καλό είναι να τα ξέρουμε, αφού αυτά είναι η παράδοσή μας. Σ' ευχαριστούμε που τα μοιράστηκες.

Καλό Πάσχα, καημέ :)

Γ.Π. είπε...

@Antoine, καλημέρα φίλε!
Έχω και από Locomondo το: Η ζωή εν μπάαφοοο...!
Ευχαριστούμε για το λαογραφικό tip από τα μέρη σας! Καλά να περάσεις αυτές τις μέρες!!

Γ.Π. είπε...

@evaggelia-p, καλημέρα ευαγγελία μου! Νομίζω ότι το πιο σημαντικό με τα έθιμα είναι η ακολούθηση κάποιων τυπικών και κάποιων παραδόσεων από τις τοπικές κοινωνίες για τόσα χρόνια. Δεν είναι (για μένα τουλάχιστον) τόσο ο θρησκευτικός συμβολισμός, όσο ότι τα έθιμα είναι απόδειξη μνήμης, συνέχειας, και ομοψυχίας των ανθρώπων αλλά και μας θυμίζουν εποχές που ο ένας ήθελε (και μπορούσε) να μοιραστεί τη γιορτή ή τη μνήμη με τον γείτονα ή τον συγχωριανό του.
Να περάσεις όμορφα αυτές τις άγιες μέρες Ευαγγελία μου!

ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΛΩΣΤΗ ΔΕΜΕΝΗ είπε...

η Ζάκυνθος είναι το αγαπημένο μου νήσί. Ισως γιατί εκεί έχω φίλους και έχω κάνει υπέροχες διακοπές. Δυστηχώς όμως δεν έχω πάει ποτέ το Πάσχα. Έλπίζω κάποια στιγμή να μου συμβεί όπως το εύχομαι και για εσένα. Καλό Πάσχα να έχουμε και Ανάσταση στις ψυχές μας

Γ.Π. είπε...

@πράσινη κλωστή δεμένη, κλωστούλα σου εύχομαι και σε εσένα καλό Πάσχα και αυτές οι μέρες να κυλήσουν όπως τις ονειρεύεσαι!

Laplace είπε...

παντου η ελλαδα τα σπαει το πασχα αλλα ζακυνθος ειναι ξεχωριστα..πριν 10-11 χρονια ειχα παει 1-2 ημερες την μεγαλη εβδομαδα εκει..
υπεροχα

καλο βραδυ,καλη μεγαλη εβδομαδα κ καλο πασχα φιλε καημε

jacki είπε...

Καλή Μεγάλη Εβδομάδα Καημέ μου.

Γ.Π. είπε...

@Laplace, καλή Μεγάλη Εβδομάδα φίλε και καλά να περάσουμε καλά αυτές τις Μέρες.

Γ.Π. είπε...

@jacki, καλή μου jacki καλημέρα. Να περάσεις όμορφα αυτές τις μέρες. Όμορφα και διαφορετικά από οτι συνήθως...