Τετάρτη 30 Απριλίου 2008

Διδάκτορες Φυσικής, μήπως απλά μας δουλεύουν;


Η τηλεόραση αυτές τις άγιες μέρες του Πάσχα η τηλεόραση παίζει ότι επαναλήψεις και "κονσέρβες" είχε για να χαζέψουμε (κατά το χαζεύω τηλεόραση).
Ως πιο προνοητικός όμως από άλλες φορές είχα προετοιμαστεί. Είχα συγκεντρώσει και παρακολούθησα σχεδόν όλα τα επεισόδια του "Σύμπαντος που αγάπησα". Μιας καταπληκτικής εκπομπής εκλαϊκευμένης επιστήμης (κυρίως φυσικής) που προβάλει εδώ και κάποια χρόνια η ΕΤ3.
Η συγκυρία δεν μπορούσε να είναι ιδανικότερη. Νομίζω ότι αυτές οι μέρες κρύβουν μια εσωτερικότητα και μια ανάγκη για αναζήτηση και η βόλτα στα πεδία της σύγχρονης φυσικής μπορεί να προσφέρει άπειρες τέτοιες στιγμές . Αλλά και στιγμές έντονης θρησκευτικότητας για το μεγαλείο και σοφία Του Δημιουργού και την ελαχιστότητα του ανθρώπου.
Ήρθα για πρώτη φορά τόσο κατανοητά (αλλά όχι και αντιληπτά!) σε επαφή με έννοιες όπως ο χωροχρόνος, η ύπαρξη όχι τριών αλλά 4 (ή κατά άλλους ως και 11) διαστάσεων για τον χώρο, ένιωσα αμήχανος μαθαίνοντας ότι ο αντιληπτός τρισδιάστατος κόσμος που ζούμε είναι μια , μια προβολή του υπαρκτού τετραδιάστατου κόσμου,μια απλοποίηση των ελλιπών αισθήσεων μας (όλων και όχι μόνο της όρασης αλλά και της αφής, της ακοής και της γέυσης!), ένιωσα κενός στην ερμηνεία της ύπαρξης μας ως στροβίλων ηλεκτρικών φορτίων, ερωτεύτηκα τις δημιουργίες της μορφοκλασματικής γεωμετρίας (fractal) των σχημάτων με άπειρη περίμετρο και πεπερασμένο εμβαδόν και των κλασματικών διαστάσεων , και αναρωτήθηκα τι μπορεί να σημαίνουν όλα αυτά που ζούμε, θυμόμαστε και ονειρευόμαστε αν κάποτε ο άνθρωπος βρεθεί σε μια συνειδητότητα μεγαλύτερη των τριών διαστάσεων.
Η πρώτη σκέψη για όλα αυτά πρέπει να ομολογήσω ότι είναι η απόρριψη, η ειρωνεία και η άρνηση. Η τρισδιάστατη Ευκλείδεια γεωμετρία και η φυσική που χτίστηκε πάνω σε αυτή είναι υπεραρκετή για να περιγράψει τον κόσμο που ζούμε. Άλλωστε στα 18 χρόνια εκπαίδευσης από το δημοτικό μέχρι και το πολυτεχνείο δεν μου χρειάστηκε ποτέ ούτε καν η υποψία μιας τέταρτης διάστασης, ούτε πέρασε από το μυαλό μου η αναγκαιότητα της ύπαρξης θεωριών όπως αυτή των υπερχορδών. Και είμαι απόλυτα βέβαιος ότι για τις επόμενες δεκαετίες εκατομμύρια ερευνητών θα θεωρούν ότι βρίσκονται στην αιχμή της επιστημονικής έρευνας όταν στηριζόμενη πάνω στην ευκλείδεια γεωμετρία θα τελειοποιούν και θα επεκτείνουν την γνώση μας για τον αντιληπτό κόσμο.
Αυτό όμως ο αντιληπτός κόσμος επιφυλάσσει σε κάθε γωνιά του κρυμμένο και ένα αδιέξοδο για την ευκλείδεια επιστήμη. Και δεν αναφέρομαι στην αναζήτηση απαντήσεων για τα προαιώνια ερωτήματα του ανθρώπου αλλά ακόμα και στα πιο μικρά τα πιο απλά και καθημερινά πράγματα. Η fractal μορφή του κουνουπιδιού και της φτέρης, η αλλαγή του μήκους της ακτογραμμής ανάλογα με τη μονάδα μέτρησης, η καμπύλωση της γραμμής του χρόνου, η αλλαγή της συνείδησης του χρόνου ανάλογα με τη διάθεσή μας και πολλά άλλα καθημερινά και ανθρώπινα. Που άλλωτε τα παρατηρούμε και άλλοτε όχι. Αλλά και στις ομοιότητες ανάμεσα στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Η δομή του ατόμου και η δομή του σύμπαντος. Κι αν η δομή του ατόμου όπως διδάσκεται στα σχολεία όπως δείχνει η κατεύθυνση της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας είναι πλέον προϊστορία, μήπως και η δομή του σύμπαντος που μάθαμε είναι και αυτή λανθασμένη ή ελλιπής; Άραγε σε τι κόσμο ζούμε;Και πόσες φορές πρέπει να αλλάξει η κοσμοθεωρία μας για να πλησιάσουμε την πραγματικότητα;
Τα αδιέξοδα αυτά τα αίρει η σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση. Αλλά τα αίρει με τρόπο μαθηματικό. Μέσα από εξισώσεις και θεωρητικές κατασκευές που στέκουν αλλά μόνο πάνω στο χαρτί και στη νόηση. Όχι στην αντίληψη, όχι στην αίσθηση. Την οποία αναγκαστικά ξεπερνούν.
Και έτσι τίθεται η ερώτηση για την χρησιμότητα αυτού του κομματιού της επιστήμης. Όχι για την αναγκαιότητα αλλά για την χρηστική αξία.
Αφού είναι κάτι που δεν θα νιώσουμε ποτέ (τουλάχιστον σίγουρα όχι με τις τωρινές "ξεκλειδωμένες" δυνατότητες μας).
Εφόσον είναι μια γνώση με χροιά θρησκείας μιας και πιο πολύ πρέπει να την αποδεχθείς παρά την αποδείξεις.
Αλλά και εγωιστικά, επειδή είναι κάτι που απομακρύνει τον άνθρωπο για μια ακόμη φορά από την κορωνίδα της δημιουργίας.
Και η απάντηση έρχεται από τη σύντομη ανθρώπινη ιστορία. Όταν αμφισβητήθηκε για πρώτη φορά ότι η γη είναι επίπεδη. Όταν έπαψε η θεώρηση του πλανητικού μας συστήματος να είναι γεωκεντρική. Όταν εξηγήθηκε η βαρύτητα και "συνελήφθη" ο ηλεκτρισμός. Η ζωή δεν άλλαξε αμέσως. Η χρησιμότητα των νέων επιστημονικών θεωρήσεων δεν αποδείχθηκε όταν δημοσιεύθηκε. Οι υποστηρικτές της επικρατούσας αντίληψης αμύνθηκαν σθεναρά. Αρνήθηκαν να αποδεχτούν ότι δεν είχαν δει. Μόνο όταν η νέα γενιά που είχε γίνει πιο ανεκτική στην ύπαρξη των νέων θεωριών ήρθε στα πράγματα εγκαταλείφθηκαν οι παλιές θεωρίες. Και εκμεταλλεύτηκε η ανθρωπότητα τις νέες.
Μόνο που αυτή τη φορά τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Η αδυναμία (και όχι η άρνηση και η εθελοτυφλία) αντίληψης και συνειδητοποίησης στέκεται προς το παρόν ανυπέρβλητο εμπόδιο για την εξάπλωση της γνώσης στον καθένα από εμάς.
Και μέχρι να το υπερβούμε θα μπορούμε "αφελώς" και με χιούμορ να αναρωτιόμαστε αν όλοι αυτοί οι Δόκτωρες Φυσικές που μας "πουλάνε μούρη" με όλα αυτά τα ακατανόητα είναι επιστήμονες ή απλά έχουν βρει έναν ωραίο τρόπο να μας δουλεύουν;

Όπως και να έχει όμως ας μην αμφιβάλουμε.
Η επιστημονική γνώση είναι εδώ,γύρω μας, έστω και αν όχι πάντα εν γνώσει μας.

Υ.Γ...και αν έχει ενδιαφέρον να δεί κανείς πώς εξελίσσεται ένα fractal:Studying Mandelbrot Fractals

2 σχόλια:

Epicuros είπε...

Είναι σίγουρο ότι η ιστορία της επιστήμης έχει περάσει πολλά στάδια συγκρούσεων παλαιών και νέων ιδεών και θεωριών. Βέβαια, θεωρίες που υπερβαίνουν την ανθρώπινη αντίληψη (π.χ. περί χωροχρόνου ή "ν" διαστάσεων) είναι πιό δύσκολες να αφομοιωθούν. Παραμένουν θεωρητικές (μαθηματικές μάλλον) κατασκευές αλλά ποτέ δεν ξέρουμε τι μπορεί να προκύψει μετά από χιλιάδες χρόνια εξέλιξης. 'Ισως οι περιορισμοί που επιβάλλει η ανθρώπινη φύση, αλλά και η τρέχουσα φυσική, να αρθούν με την εικόνα ειδωμένη από μιά άλλη γωνία! Και η ταχύτητα του φωτός, που σήμερα μας φαίνεται ανυπέρβλητο όριο, ίσως να γίνει κάποτε ένα ξεπερασμένο νούμερο. Ή όταν (και αν) ανακαλυφθούν νέες μορφές ενέργειας, η "διακτίνηση" που σήμερα προβάλλουν μόνο οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας, να γίνει καθημερινή πράξη. 'Αλλωστε, τι είναι η ύλη, άλλο από μιά άλλη μορφή ενέργειας; Και τι είναι οι άγνωστές μας μαύρες τρύπες; Μήπως κρύβουν κοσμογονικά μυστικά; Και η αντι-ύλη; Και η αντιβαρύτητα, αν υπάρχει, μήπως ανοίξει νέους δρόμους; Και μήπως αυτό το μοντέλο του ενοποιημένου πεδίου, που ο Einstein τόσο επίμονα προσπάθησε, αλλά δεν πρόλαβε, να στήσει μας δείξει άγνωστες πτυχές της Φυσικής; Θεωρίες στο χαρτί σήμερα, στην πράξη (ίσως) αύριο!

Γ.Π. είπε...

@epicuros, καλημέρα!
Καλωσήρθες στο blog μου και σε ευχαριστώ για το συγκροτημένο σχόλιο σου. Από ότι καταλαβαίνω είσαι ένας άνθρωπος που έχεις πολύ βαθύτερη γνώση αυτών των πραγμάτων από τον μέσο άνθρωπο.Η αλήθεια είναι ότι όσο ερχόμαστε σε επαφή με τέτοιες δύσκολες έννοιες τόσο περισσότερο αντιλαμβανόμαστε την μεγάλη ευκαιρία που χάνεται στην εκπαιδευτική διαδικασία για να εισαχθούν οι νέοι στην ουσία της Φυσικής αντί να παπαγαλίσουν δέκα τύπους υπολογισμού!